Varlık Felsefesi (Ontoloji) Nedir?Felsefi anlamda var olan şey, ağaç ve ateş gibi canlı veya cansız bir madde de olabilir, düşünme ve sezme gibi ruhsal bir şey de... Aynı şekilde varlık, inanç gibi manevi bir şey de olabilir. Kısacası felsefe için varlık; fiziksel, zihinsel veya ruhsal olarak kabul görebilir.
İşte bu varlık alanlarının barındırdığı varlıkların en temel ve kendilerine özgü yanlarını soruşturan inceleme ve düşünme biçimine, varlık felsefesi veya ontoloji denilmektedir. Yani varlık felsefesi veya ontoloji; en genel anlamda var olan şeyleri, varlıkların temellerini ve varlıklar arasındaki esas bağları sorgulayan felsefe dalıdır.
İsminden de anlaşılacağı üzere varlık felsefesinin konusu, varlıktır. Varlık felsefesi bu bağlamda; varlık var mıdır, varlık varsa bu nasıl oluş biçimi nasıldır, varlık yalnızca fiziksel olarak mı vardır, maddi varlığın dışında tinsel varlıklar da var mıdır ve varlığın nitelikleri nelerdir gibi sorulara cevap aramaktadır? Felsefe bu sorgulamalarla, varlığı ve var olanla ilişkili olayları, bir bütün olarak açıklamaya çalışır. Bu çalışmanın ulaşmak istediği sonuç, tüm varlık dünyasını yöneten ilkeleri bulmak ve açıklamaktır.
Varlık felsefesinin (ontolojinin) konusu varlıktır. Başka bir deyişle, felsefenin genel olarak varlığı konu edinen dalına varlık felsefesi denir. Varlık felsefesi varlığın ilk nedenlerini ve ilk ilkelerini konu edinir ve onu araştırır. Kısaca varlık felsefesinin konusu varlıkla ilgili her şeydir. Varlık ise var olan her şeydir. Varlık felsefesi Aristoteles'in ilk felsefe dediği disiplindir. Ona göre ilk felsefe; "Var olanı, var olan olarak, saf halde ele almak" tır.
Felsefede varlık çok geniş anlamlar içermektedir. "Varlık"ın bazı farklı anlamlarını şöyle açıklayabiliriz.
Felsefede varlık, "töz" anlamına gelir. Töz, var olmak için kendisinden başka hiçbir şeye gereksinim duymayan varlıktır. Tözün bir başka anlamı da değişmelerin gerçekleştiği kalıcı varlıktır. Örneğin zihin veya madde bu anlamda birer tözdür.
Felsefede varlıkla ilgili, gerçek varlık ve düşünülen varlık ayrımı yapılır. Ağrı dağı, çam ağacı ve ege denizi birer gerçek varlıktır. Kaf dağı, peri, ve deniz kızı yalnızca düşünülen varlıklardır.
Ontoloji varlık bilgisi, varlık sorunu ya da varlık felsefesi adlarıyla da bilinir. Varlığı kendinde ele alarak kaynağını, özünü, nitelik ve kategorilerini ele alan felsefe dalıdır (Hilav, 1985, s.212). Ontoloji varlığı, mikromakro boyutlarda, nicelik, nitelik açısından somut, soyut planlarda ele alan oluşum ve içerik açılarından inceleyen felsefi bir çalışma alanıdır (Özyurt, 2000, ss.171-172). Bu anlamda felsefenin ilk ve temel uğraş alanlarından biri olup tüm varlık alanını, kozmosu, doğayı ve evreni, bunların oluşum, dönüşüm ve değişimi konularını inceler (Değermencioğlu, 1997, s.33). Ontoloji boyutunda yanıt aranan sorulardan ilki ‘arke’ye ilişkindir. Yani “Tüm varolanların başlangıcı, ilk tözü nedir?” sorusuna yanıt aranır. Felsefeciler bu soruya yanıt vererek felsefelerini temellendirilir. Arke (töz, köz) evrende hiç bir şey yokken var olduğuna inanılan ya da var olduğu kabul edilendir. Tarihsel gelişim içinde Descartes Tanrı, Hobbes madde, Spinoza Tanrı ya da doğa, Marx madde ve değişme, Dewey değişme ve Satre insanı arke olarak kabul etmişlerdir (Gökberk, 2005).
Felsefenin başlıca uğraş alanları Ontoloji -Varlık Bilgisi-, Epistemoloji -Bilgi Sorunu- ve Aksiyoloji - Değerler Sorunu- ve Mantıktır.
Felsefeler genel bir yaklaşımla bu soruya verdiği yanıta göre gruplanabilir. Örneğin soyut ya da manevi ögelerden birini arke olarak belirleyen felsefi yaklaşımlar idealist anlayış olarak değerlendirilir. Buna karşılık somut ya da maddi ögelerden bir ögeyi ‘arke’ olarak belirleyen felsefi yaklaşımlar ise materyalist anlayış olarak belirlenir. Felsefenin bu dalı şu sorulara yanıt aramaya çalışır (Sönmez, 2006, s.65; Sözer, 2002, s.84):
1. Varlıkların kökeninde bir tek nesne mi, yoksa ruh ve madde diye iki ayrı nesne mi vardır? Ruh ve madde diye iki ayrı nesne varsa bunların nitelikleri ve birbirleriyle ilişkisi nedir?
2. Evrende olup bitenlerin belli bir amacı ve bütünlüğü var mıdır?
3. Doğa yasaları denen zorunlu ilişkilerin varlık nedeni nedir?
Ontoloji varlık bilgisi- varlık sorunu, varlık felsefesi olarak bilinir. Ontoloji varlığı, var olanı mikro-makro boyutlarda, nicelik, nitelik açısından somut, soyut planlarda ele alan oluşum ve içerik açılarından inceleyen felsefi bir çalışma alanıdır.
Varlık Felsefesine Özet Bir BakışFelsefenin varlığı konu alan dalına varlık felsefesi adı verilir. Varlık, var olan her şeydir. Var olan dediğimizde aklımıza; maddi varlıklar (dağ, su, toprak vb), ideal varlıklar (sayılar, şekiller, formüller, değerler vb.) ve düşünsel varlıklar (dev, peri, şeytan, kaf dağı vb.) gelebilir. Varlık felsefesi varlığı bir bütün olarak inceler.
Bilim de felsefede varlığı konu edinir. Bilim ile felsefenin varlığı ele alış biçimleri farklıdır.
Bilime göre varlık: Bilim, insan zihninden bağımsız olarak var olan varlığı konu edinir. Bilim bu nesnel dünyada olup bitenleri, deney ve gözlem yöntemini kullanarak açıklamaya çalışır. Bilim varlığı bir bütün olarak değil parçalara ayırarak inceler. Varlığın her bir parçasını ayrı bir bilim dalı konu edinir. Örneğin; fizik, hareketi, ışığı, biyoloji, canlı varlıkların yapısını, sosyoloji, toplumu ele alır.
Felsefe açısından varlık: Felsefe varlığı bir bütün olarak inceler. Varlığın olup olmadığını, var ise ne türden (maddi, ideal ve ya düşünsel) bir varlık olduğunu sorgular. Felsefe varlığı akıl yoluyla ve temellendirerek açıklamaya çalışır. Varlık felsefesi tarihsel olarak ilk ortaya çıkan felsefe olarak bilinir. Varlıkla ilgili ilk problemler ele alındığı için ilk felsefe olarak da nitelenmiştir. Dünyada tüm var olanları n temelinde yer alan, var olanların ondan oluştuğu ilk madde (arke) arandığı için doğa felsefesi olarak niteleyenler de olmuştur. Metafizik ve ontoloji aynı alanı ifade eden iki kavramdır. Metafizik, Aristoteles'in öğrencileri tarafından ortaya atılan fizikten sonra anlamına gelen bir kavramdır. Metafizik, Tanrı, ruh, ruhun ölümsüzlüğü, ölümden sonra yaşamın olup olmadığı vb. konularla ilgilenen felsefe dalıdır. Ontoloji ise, görünüşlerin arkasında kalan kendinde varlığı yani "mutlak olanı" arayan bir felsefe disiplinidir.
Varlık felsefesinin temel kavramları:Arkhe: Bütün varlıkların ondan çıktığı düşünülen ilk madde (töz, cevher)
Metafizik: Duyusal olarak algılanamayan, kanıtlanamayan varlıkları (Tanrı, ruh, öteki dünya...) inceleyen felsefe dalıdır.
Madde: İnsan bilincinden bağımsız olarak var olan, duyularla algılanan varlık.
İdea: Değişmeden kalan, öncesiz ve sonrasız olan, var olmak için başka bir varlığa ihtiyaç duymayan, mükemmel varlık.
Varlık felsefesinin temel soruları:Varlık var mıdır?, Varlık nedir?, Varlık nasıl oluşmuştur?, Varlığın türleri nelerdir?, Varlığın temeli nedir?, Gerçekten var olan nedir? vb.
Varlığın var olup olmadığı problemi ya da varlık var mıdır? Sorusuna verilen cevapları iki grupta toplayabiliriz. Bunlardan biri varlık yoktur diyen nihilizm (hiççilik) diğeri varlık vardır diyen realizm (gerçekçilik) Varlık var kabul edildikten sonra, onun ne tür bir varlık olduğu sorgulanmıştır. Bu sorgulamalar sonucunda dört farklı görüş çıkmıştır. Bunlar: Varlığı "oluş" olarak gören yaklaşım (evren sürekli bir değişme ve oluş halindedir), varlığı "idea" olarak gören yaklaşım (gerçek varlık idea cinsinden bir varlıktır.), varlığı madde olarak gören yaklaşım ( gerçek varlığın madde olduğunu savunur.), varlığı hem madde hem de düşünce olarak gören yaklaşım( gerçek varlığın madde ile düşüncenin sentezinden oluştuğunu savunur) ve varlığı fenomen olarak gören yaklaşımdır. (varlık fenomendir.)
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf "Felsefeye Giriş" Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Prof. Dr. Ahmet Arslan - Felsefeye Giriş Kitabı; Prof. Dr. Mustafa Ergün - Felsefeye Giriş - Varlık Felsefesi; Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı
Linkback: https://www.buyuknet.com/varlik-felsefesi-ontoloji-nedir-t44211.0.html