Kalkandere Sosyal HayatıKalkandere'deki sosyal hayatı köy ve şehirdeki sosyal hayat diye iki kısma ayırmak gerekirse de, köydeki sosyal hayat ile şehirdeki sosyal hayat arasında fazlaca bir farklılık yoktur.
Kalkandere'nin 9000'i aşan merkez nüfusu ile ilk bakışta şehirleşme bakımından orta büyüklükte bir ilçe olduğu zannedilir.Fakat belediye sınırları içerisinde bulunan mahallelerin, ilçe merkezine uzaklıkları bakımından bazı köylerden pek farkı yoktur.
Büyük şehirlerdeki gibi Kalkandere'nin apartman hayatından bahsetmek pek mümkün değildir. Sıkı komşuluk ilişkileri vardır. Sosyal normların geçerli olduğu Kalkandere'de çevrenin darlığı nedeniyle insanlar her gün yüz yüzedirler.
Sosyal ilişkilerin en çok kurulduğu, sohbetlerin koyulaştığı kahvehaneler, çayhaneler hiçbir yerde görülmeyen bir özellik arz eder.Oyun oynanan kahvehaneler binaların üst katlarında sokaktan görülmeyecek yüksekliktedir. Oyunsuz kahvehaneler binaların alt katlarında dükkanlarla yan yanadır.
Tarımla ilgili faaliyetler, bölgeye hakim çay ürününün bakım ve hasat dönemine uygun olarak günlük, aylık ve mevsimlik çalışma düzeni şeklindedir. Bu zamanlarda Kalkandere'de sosyal bir hareketlilik oluşur. Çay hasadının başladığı mayıs ayında nüfusta bir artış, çevrede bir canlanma olur. Kış mevsiminde ıssızlığa terk edilen evler baharla birlikte şenlenir.
Çay hasadına bağlı olarak Kalkandere'den büyük şehirlere yılda üç,dört kez iç göçler olur. Büyük şehirlere yapılan bu göçün neticesinde ilçenin nüfusu her gün daha da azalmaktadır.
Çayın hasat edildiği yaz aylarında yediden yetmişe herkes yağmur çamur demeden çay bahçelerinde çalışır. Kadınlar diğer işleri de yaptıklarından en fazla onlar ezilir. Bu durumun seferberlikte (Birinci Dünya Savaşında) erkek çocukların askere gidip şehit olması nedeniyle erkek nüfusun azalması sonucu, kalan erkek çocukların erginleşip evlenmesi ve ocağı şen tutmaları için kadınların onlara özel bir ihtimam göstererek, yük taşıma dahil bütün işleri üstlenmelerinden kaynaklandığını seferberlik gelini olan yaşlı kadınlar ifade etmektedirler. Seferberlik öncesi (1914) bütün işleri erkekler yapardı.Kadınlar yalnız tarlaya yemek götürmek içim giderdi. Daha sonra bu durum yaygınlaştı.
Karadeniz insanının hasletlerinden olan çalışkanlık, beceriklilik Kalkandere'lide de kendisini gösterir.Gerektiğinde de yolunu, okulunu, camisini ve hatta tek başına fabrikasını da yapar. Kalkandere sosyal yardımlaşma ve dayanışma bakımından örnek gösterilecek seviyededir. Özellikle hayır kurumlarına yaptığı yardımlar takdire şayandır.
Kalkandere'li yatırımlarını genellikle büyük şehirlere yapmaktadır. Fakat Kalkandere'yi de unutmaz. Ata yadigarı sayılan araziler satılmaz, terk edilmez inancı hakimdir. Bunun için de Kalkandere'de arazi satma olayına pek rastlanmaz.
Kalkandere'de köyler dahil evler çok katlı ve modern görünüşlüdür. Bunun bazı sebepleri vardır. Birincisi arazinin çok yetersiz ve engebeli olması ev yapabilecek müsait arsanın bulunmaması. İkincisi ise aile yapısından kaynaklanmaktadır. Kalkandere insanı gelecek nesilleri de düşünür, onlar için de yatırımlar yapar, her oğluna bir kat düşecek şekilde evleri inşa ederler.
Aile yapısı itibarı ile; henüz modern aileye tam geçiş yapmamış, baba hukukunun ve otoritesinin hakim olduğu babaerkil aile düzeni hakimdir. Aile ve akrabalık bağları son derece sağlamdır. Bu nedenle Kalkandere'de akrabalık her türlü görüşün üzerinde yerini korumaktadır.
Ailede mirasın paylaşılması genellikle erkek çocuklar arasında olur. Kız evlatlar mirastan pay almazlar. Bu husus gelenek halini almış sosyal bir realite olarak devam etmektedir. Ancak kız evlatların mirastan pay alma haklarının olduğu herkesçe kabul edilir.
Gelenek, görenek, örf ve adetlerine bağlı, yardım sever, misafirperver Kalkandere'linin sosyal hayat içerisinde, hayat standardı bakımından hizmetlerden aldığı pay, başta eğitim, sağlık ve ulaşım hizmetleri olmak üzere, çevre yörelerde kıyaslandığında yeterli değildir.
Kalkandere Nufusü
1990 Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre ilçenin toplam nüfusu 21.978'dir. Şehir nüfusu 8263, köy nüfusu 13715'dir. Şehir nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı %37.59, köy nüfusunun toplam nüfus içindeki oranı ise %62.41'dir.
Kalkandere (231) nüfus yoğunluğu bakımından İyidere (458), merkez ilçe (397), Derepazarı (358)'ndan sonra 4. sırayı almaktadır. Rize'nin diğer ilçelerinde olduğu gibi Kalkandere'de ekonomik nedenlerden kaynaklanan dış göç olayı göze çarpmaktadır. 1985 yılında 25430 olan ilçe nüfusu, 1990 yılında 21978'e düşmüştür. İlçenin nüfus artış hızı %-30.36'dır.
Kalkandere'nin iki belediye, 18 mahalle, 20 köyü vardır. Mahallelerin 6'sı Yolbaşı Beldesi sınırları içerisinde, 12'si Kalkandere Belediyesi sınırları içerisinde yer almaktadır.
Arazi yapısının etkisiyle yerleşim dağınık bir şekil arzetmektedir. Köyler Anadolu'nun diğer yörelerinden çok farklı olarak geniş alanlara yayılmış, yerleşim alanları ile tarım alanları iç içe geçmiştir. Genellikle az sayıda hanenin kümeleşmesiyle ortaya çıkan çok sayıda ünite vardır.
Kalkandere Kültür ve Eğitimi
Bölgemizde bilinen ilk eğitim kurumları Cumhuriyet öncesi döneminde Kalkandere Medresesi ile Çağlayan (Vandri) Medresesi'dir.
Kalkandere (Karadere) Medresesi, bugünkü hükümet binasının önünde bulunan alanın doğu tarafında idi.Kare şeklinde ortası avlu, karşılıklı iki yönden girişi olan iki katlı bir bina idi. Alt katta 36 oda vardı.Odalar 3X4 ebadında olup, avluya açılıyordu. Alt katı taş, üst katı tahta idi. Alt katta talebeler, üst katta hoca kalırdı. Kalkandere Medresesi'nde Hüseyinhoca köyünden Hüseyin Hüsnü Efendi ve Of'un Olur kasabasından olan Of'lu Mehmet Efendi Müderrislik etmiştir. Medrese 1916 tarihinde Rize'nin Rus'ların işgaline uğraması üzerine faaliyetlerine son vermiştir. Kalkandere Medresesinin binası 1930'larda yıkılmıştır.
Çağlayan (Vandri) Medresesi, şimdiki caminin doğusunda, mezarlığa bitişik, altı taş, üstü tahtadan yapılı, 6 odadan oluşan küçük bir Medrese idi. Çağlayan Medresesinin Müderrisi Kireçhaneli Kaytaz Osman Efendi idi. Çağlayan Medresesinin binası da 1926 yılında yıkılmıştır.
Cumhuriyet döneminde ise Hulusi KARADENİZ adlı nahiye müdürü öncülüğünde, 1933 tarihinde ilçemizde, bugün Merkez Atatürk İlköğretim Okulu olarak bilinen okul, 1944'te Dağdibi, Çağlayan, Hurmalık, Hüseyinhoca ve Fındıklı İlkokulları imece usulüyle yapılmıştır.
Daha sonraki tarihlerde yapılan ilkokullarla birlikte bugün ilçemizdeki ilkokul sayısı 30'a ulaşmıştır. Bunlardan başka ilçemizde faaliyet gösteren okul sayısı ikisi ilköğretim okulu, biri İmam-Hatip, biri de Lise olmak üzere 34'e ulaşmıştır. Yaygın eğitim alanında 14-44 yaş arasındaki yetişkinlere İlçemiz Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğünce; biçki-dikiş, makine nakışları, trikotaj, boyama, daktilografi, okuma-yazma,arıcılık, elektrik tesisatçılığı , battaniye ve halı dokumacılığı, bilgisayar, dil kursu gibi konularda bilgi ve beceriler kazandırılmaktadır.
Kalkandere İlçe Müftülüğüne bağlı sekiz Kur'an Kursu'nda 300'e yakın öğrenci Kur'an-ı Kerim ve Din-i Bilgiler konusunda öğrenim görmekte, bir kısmı da Hafızlık yapmaktadır. Ayrıca mahalle ve köylerimizde İlçe Müftülüğüne bağlı 56 camide İmam-Hatip ve Müezzin Kayyımlar vasıtasıyla dini hizmetler yürütülmektedir.
Kalkandere'nin kültür hayatı geleneksel bir karaktere sahiptir. Bu karakter, köy yaşantısının, örf ve adetlerinin, gelenek ve göreneklerinin mevsimlik göçler münasebetiyle şehirlere kadar taşınmasıyla da kendini gösterir.
Kalkandere ilçesi, coğrafi yapısının etkisiyle eski uygarlıklara sahne olmamıştır. Bilinen tarihlerde ise yapı malzemesi olarak ahşapın kullanılması, ikliminde yağışlı ve rutubetli olması nedeniyle bu malzemenin günümüze kadar ulaşamamış olması, tarihi eserlerin kalıcılığını engellemiştir. Ancak taş melzeme kullanılarak yapılan bir kısım tarihi kemer köprüler halen varlığını korumaktadır. Hüseyinhoca köyündeki cami, ahşap oymacılık açısından tarihi bir şaheser olarak günümüze kadar ulaşmış nadir eserlerden biridir.
Kalkandere Coğrafyası
Kalkandere Rize'nin Güneybatı'sında yer alan Rize Merkez, İyidere, İkizdere ve Trabzon'un Of ilçeleri ile çevrili 95 km2 alana sahip, sahilden 15 km içeride Rize'nin iç kesiminde kalan dört ilçesinden biridir.Kalkandere engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Arazinin tümü ağaç ve yeşil bitki örtüsüyle kaplıdır. Çıplak araziye rastlamak mümkün değildir. Düzlük denilebilecek arazi hemen hemen hiç yoktur. Bölgede göze çarpan vadi aralarında büyük veya küçük birçok dere akmaktadır.Bölgenin iklim özelliğinden kaynaklanan sürekli yağışlar aşınmayı arttırarak erozyon tehlikesini sürekli gündemde tutmaktadır. İlçe sınırları içerisinde yükseklikleri 1000 m. altında kalan birçok tepe mevcuttur. Bu tepeler herhangi bir özelliğe sahip değildir.
Dört mevsim ılıman ve yağışlı bir iklime sahip olan Kalkandere'nin iklimine ilişkin temel göstergeleri şöyledir:
Yıllık ortalama sıcaklık 13.8 C;
Günlük ortalama güneş alma süresi 4 saat 14 dakika;
Ortalama oransal nem %75;
Yıllık ortalama yağış m2'ye 2327 kg.
Yıllık ortalama yağışlı gün sayısı 172'dir.[/b]
Kalkandere'nin Diğer Merkezlere Uzaklığı
1 Kalkandere Derepazarı 22 Km.
2 Kalkandere İyidere 16 Km.
3 Kalkandere Rize 32 KM.
4 Kalkandere Çayeli 50 KM.
5 Kalkandere Pazar 69 Km.
6 Kalkandere Ardeşen 74 Km.
7 Kalkandere İkizdere 33 Km.
8 Kalkandere Fındıklı 87 Km.
9 Kalkandere Çamlıhemşin 91 Km.
10 Kalkandere Güneysu 41 Km.
11 Kalkandere İstanbul 1150 Km.
Kalkandere Tarihçesi
İlçenin bilinen en eski adı Karadere'dir. İlçe merkezinden geçmekte olan derenin yatağındaki kara taşların, suyun rengini kara göstermesi ilçenin bu adı almasına sebep olmuştur. Daha sonra bu ad Kalkandere olarak değiştirilmiştir. Kalkandere adı ilçenin geri kalmışlıktan kurtularak kalkınma sürecine girmesi nedeniyle verilmiştir. Başka bir düşünceye derenin bol su getirerek taşmasına atıfta bulunularak "Kabaran Dere" anlamında Kalkandere denmiştir. üçüncü bir anlamı da kötülüklere karşı kalkan olmaktır.
Kalkandere, sırasıyla Kimmerler, Persler, Selçulular ve Trabzon Rum Pontus devletinin egemenliği altında kalmış, 1461'de Fatih sultan Mehmet'in Trabzon Rum Pontus Devletini ortadan kaldırmasıyla Osmanlı İmparatorluğu'na katılmıştır.
XI. yüzyılda başlayan büyük Türk göçü ile Kars-Çoruh yolu üzerinden Selçuklu Türkleri'nin bölgeye ilk defa giriş yaptığı bilinmektedir.
1048'de İbrahim YINAL komutasındaki Selçuklu ordusu Trabzon'a kadar gelir.
1058'de Emir DİNAR komutasındaki Selçuklu ordusu Kars-Çoruh yolunu takip ederek Kelkit'e ulaşır.
İlçemizin bulunduğu mevkiyi göz önüne alırsak bu akınlar sırasında Çoruh Vadisini İspir üzerinden İkizdere-İyidere Vadisine bağlayan geçitten bölgemize girildiği düşünülebilir. Kalkandere'deki akrabaların soy adlarına Doğu ve Güneydoğu illerinde de rastlanması bu görüşü doğrulamaktadır. Ayrıca yakın zamanlara kadar Rize'yi Erzurum'a bağlayan bir yaya yolunun varlığı da bilinen bir gerçektir. Kara yolunun olmadığı dönemlerde bölgemizde yaşayan insanların Rize-İspir-Erzurum arasında katırlarla yük taşıdıklarına yaşlılarımız şahittir.
1071 Malazgirt Zaferi sonunda bilgemiz kesin olarak Selçuklu hakimiyetine girer. Ancak Selçuklu göçünün Batı Anadolu'ya kayması ile bölge tekrar Bizans eline geçer. Bundan sonra Danışmendoğulları, Bizans ve Anadolu Selçuklu Devletleri arasında el değiştiren bölge, 4. Haçlı Seferi sırasında Rum-Pontus Devleti'nin hakimiyeti altına girer. Nihayet 1461'de Fatih'in Trabzon seferi sonunda Osmanlılar bölgeye hakim olur.
Bu dönemde İlçemizin büyük yayla şeklinde bir köy durumunda olduğu Mahmut GÖLOĞLU'nun Trabzon Tarihi adlı eserinde ifade edilmektedir. Aynı kaynak, 1821'lerde köy halinde bulunan Karadere'nin nahiye oluş tarihini de 1886 olarak vermektedir
Seferberlik sırasında Ruslar, Kars-Çoruh yolunu takip ederek İspir üzerinden Silyan dağlarına gelmişlerdir. Sarıkamış bozgunundan dolayı bölgede Türk Askeri Kuvvetlerinin az olması nedeniyle 02.04.1916 tarihinde Karadere suyunun Of tarafı Ruslar'ın eline geçmiştir. Bu işhalden sonra Rusya'da meydana gelen Bolşevik ihtilali sonucu, Erzincan görüşmeleri ile Rus Birlikleri Doğu cephesine doğru çekilmeye başlamışlardır. Aynı anda harekete geçen II. Türk-Kafkas Kolordusu bölgeye hakim olmuş, 2 Mart 1918'de Yakup Şevket Paşa'ya bağlı birlikler Rize'yi kurtarmıştır.
Mütareke yıllarında Trabzon'da kurulan "Trabzon Müdâfa-i Hukuk-i Milliye" örgütünün Rize'de şubesi açılmış, bölgemiz halkı, bu örgüt vasıtasıyla seferberliğe iştirak etmiştir.
Kalkandere nahiyesi 27.06.1957 tarihinde yürürlüğe giren 7033 sayılı kanunla ilçe olmuştur. Ancak bölgemiz fiilen 01.04.1959'da ilçe olarak yönetilmeye başlanmıştır.
Kalkandere Ekonomik Durumu
Engebeli arazi yapısı nedeniyle arazinin bütünü kullanılamayan Kalkandere'nin ekonomik durumunu da bu arazi yapısı belirlemiştir.
Çay tarımının bölgeye girişinden önce küçük çiftçilik, hayvancılık, el sanatları ve gurbetçilikle geçimini sağlayan halkın, çay üretiminin başlamasından sonra tek denebilecek geçim alanını çay tarımı ve sanayi oluşturmuştur. İlçe ekonomisi büyük ölçüde çaya dayanmaktadır.İlçe arazisinin %77'sini oluşturan tarım arazisinin %97'sinde çay tarımı yapılmaktadır.
İlçede kamuya ait 2, özel sektörlere ait 6 çay fabrikası mevcuttur. Özel sektöre ait 1 çay fabrikası da şu anda kapalı durumdadır. İlçede 32200 dönüm arazi üzerinde çay tarımı yapılmakta ve yılda 27000 ton civarında yaş çay üretilmektedir.
1995 yılı ortalama birim fiyatları ile yapılan hesaplamaya göre, ilçenin çay tarımından elde ettiği gelir, 324 milyar civarındadır. Bitkisel üretimde olduğu gibi hayvancılıkta da bu temelde aile tüketimini karşılamaya yönelik geleneksel yapı sürmektedir. Aile ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak beslenen az sayıda büyük ve küçükbaş hayvan miktarı ise 1350'dir. İlçemiz büyükbaş hayvan varlığı, Rize ili toplam büyükbaş hayvan varlığının %6'sını, küçükbaş hayvan varlığı %10'unu oluşturmaktadır.
Sanayi ve Ticaret odasına kayıtlı ticari firmalara ilişkin veriler şu şekildedir: Bankalar,sarraf ve kuyumcular 3, keresteciler ve mobilya imalatçıları 5, manifatura ve tuhafiyeler 8, dayanıklı tüketim malzemesi satıcıları 3, toptan bakkal 5, kasap 5, müteahhitler 15, kırtasiye, matbaa ve züccaciyeler 5 , eczacılar 3, hırdavatçılar 1, nakliyeci ve akaryakıtçılar 6, inşaat malzemesi satıcıları 4, oto yedek parçası 1, ayakkabıcılar 2, fırıncı 3, un fabrikası 1 ve ayrıca ilçemizde 7 adet Köy Kalkınma, 1 Esnaf Kefalet Kooperatif , 1 Minibüsçüler Kooperatifi olmak üzere toplam 9 adet kooperatif faaliyetlerini sürdürmektedir.
Kalkandere Köy isimleri
Köyün Yeni Adı: Köyün Eski Adı:
1 Çağlayan Vandri
2 Çayırlı Silyan Ehya, Yukarı Silyan
3 Dilsizdağı Taserik
4 Dülgerli Maşer
5 Esendere Apancene, Kambo
6 Fındıklı Apancene, Yakacık
7 Geçitli Tivranoz
8 Hurmalık Andra
9 Hüseyinhoca Sevarne, Sivane, İncirli
10 İnci İncu, İnciköy
11 Kayabaşı Andra
12 Ormanlı Patir
13 Soğuksu Çuhma
14 Seyrantepe Vandri
15 Ünalan Yeniköy, Filavuz
16 Yeni Geçitli Tivranoz
17 Yeniköy Apancene
18 Yeşilköy Sinoko, Fasteri
19 Yokuşlu Silyani Ayanoz, Aşağı Silyan
20 Yumurtatepe Arev, yumurtatepeköy
21 Yolbaşı (Belde) İsteftar, Seftar
KALKANDERE MAHALLELERİ Mahallenin Yeni Adı Mahallenin Eski Adı
1 Adalar
2 Aksu Besalat, Pasalet
3 Aşağı Tatlısu Katakoloz, Besalat, Pasalet
4 Cevizlik Tonik
5 Dağdibi Kapnes, Dağaltı
6 Kızıltoprak Tonik
7 Kuruköy Çeler
8 Medrese Toğli, Tokli
9 Soğuksu Toğli, Tokli
10 Taşçılar Tulun, Tolun
11 Tatlısu Katakoloz, Besalat, Pasalet
12 Yeni Mahalle Maremit
YOLBAŞI BLD.MAHALLELERİ
Mahallenin Yeni Adı Mahallenin Eski Adı
1 Armutluk Mah. Armutlu
2 Camii Mah. İsteftar, Seftar
3 Cumhuriyet Mah. İsteftar, Seftar
4 Düz Mah. Çağle
5 Merkez Mah. Boya
6 Süt Mah. Süt
Linkback: https://www.buyuknet.com/rize-kalkandere-t20919.0.html