Islahat, kelime anlamı iyileştirme, düzeltme demektir. Osmanlı Devleti’nde Gerileme Dönemi’nden itibaren bozulan alanlarda yapılan yeniliklere verilen isimdir.
Osmanlı Devleti’nin Geri Kalmasının Sebepleri:1- Coğrafi Keşifler ile ticaret yollarının yön değiştirmesi ve Osmanlı gelirlerinin azalması.
2-Savaşların uzun sürmesi ve savaşlarda yenilgilerin başlaması
3-Tımar sisteminin bozulması ile üretimin azalması ve Tımarlı Sipahi askeri sisteminin ortadan kalkması.
4- Yeniçeri Ocağının bozulması.
5-Padişahların deneyimsiz olması.
1683’te II. Viyana Kuşatması’ndan sonra Osmanlı orduları art arda yenilmeye başlamış ve askeri üstünlük Avrupalılara geçmiştir. Bu durum karşısında Osmanlı yönetici ve aydınları
Avrupalıların askerî alandaki üstünlüklerini kabul etmeye başlamışlardır. Böylece tarihimizde XVIII. yüzyıl başlarından itibaren ilk defa Osmanlı kurumlarının batıdan örnek alınarak düzenlenmeye çalışıldığı bir dönem başlamıştır.
LALE DEVRİ (1718-1730)Osmanlı Devleti'nde
1718 Pasarofça Antlaşması ile başlayıp
1730 Patrona Halil isyanı'yla biten döneme Lale Devri denir.
PADİŞAH: III. Ahmet
SADRAZAM: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa
SANATÇISI: Levni (Minyatür Sanatı)
*Avrupa’nın bizi geçtiği kabul edilerek ilk defa Avrupa’dan yenilikler getirildiği dönemdir.
*İlk defa batılılaşma çalışmasının yapıldığı dönemdir.
*Lale Devri aynı zamanda birçok lale türünün yetiştirildiği, çeşitli köşklerin ve kasr adı verilen lüks binaların yapıldığı bir dönemdir.
*Lalenin birçok türü yetiştirildiği için bu döneme Lale Devri adı verilmiştir.
Lale Devri Yenilikleri:
1- Avrupa'daki gelişmeleri (siyasi, kültürel, bilim ve teknik) izlemek amacıyla Avrupa başkentlerinde ilk defa geçici elçilik heyetleri yollandı. (Siyasi sonuç)
2- 28 Çelebi Mehmet Efendi Paris’e elçi olarak gönderildi ve o Fransa’da gördüklerini SEFARATNAME adlı kitaba yazmıştır. (Kültürel Sonuç)
3- 28 Çelebi Mehmet Efendinin oğlu Said Efendi ve İbrahim Müteferrika'nın girişimiyle İstanbul'da ilk Türk matbaası kuruldu (Kültürel Sonuç)
*Matbaa sayesinde kitap sayısı artmış ve fiyatı ucuzlamıştır. Bilginin yayılması kolaylaşmıştır.
4- Matbaada hattatların işsiz kalmaması için dini kitapların dışındaki kitaplar matbaada basımına izin verildi.
5- Yalova'da kağıt fabrikası kuruldu.
6-İstanbul, İznik ve Kütahya'da çini, İstanbul ve Selanik'te kumaş fabrikaları kuruldu. (Ekonomi, Sanayi)
7- Sağlık alanında ilk kez çiçek aşısı uygulandı.(Sağlık)
8- İstanbul'da birçok kütüphane kuruldu. Ayrıca bir tercüme heyeti oluşturularak bazı yabancı eserler Türkçe’ye çevrildi. Böylece toplumda kültür hayatı canlandırılmaya çalışıldı. (Kültürel Sonuç)
9- Yangınları söndürmek için yeniçerilerden oluşan bir itfaiye bölüğü (Tulumbacılar)oluşturuldu. (Sosyal, toplumsal güvenlik)
10- Avrupa tarzı olan geometrik şekillerden oluşan BAROK tarzı mimari eserler yapılmıştır. III. Ahmet Çeşmesi gibi ( Mimari)
Lale Devri, Patrona Halil isyanı (1730) ile sona erdi. Bu isyanın çıkmasında Lale Devri'ndeki lüks yaşantı ve israflar etkili olmuştur.
III.Selim Dönemi’nde Yapılan Islahatlar(1789-1807): Devletin zayıflamasının nedenleri ve çözümü için dönemin önemli kişilerine rapor hazırlattı.
1- Avrupa'daki yenilikleri yakından takip etmek amacıyla Avrupa başkentlerinde sürekli (Daimi)elçilikler açtırdı.(Siyasi Alan)
2- Avrupa usulünde eğitim gören Nizam-ı Cedit ordusunu kurdu. (Askeri Alan)
3- Nizam-ı Cedit ordusunun masraflarını karşılamak amacıyla İrad-ı Cedit adıyla özel bir hazine oluşturdu.
4-Yabancı dil eğitimine önem verildi. Askeri okullarda Fransızca eğitimi başladı.(Kültürel Alan)
5-Batı dillerinde yazılmış eserler Türkçeye çevrildi. Batı düşüncesinin ülkeye girmesine hız verilmiştir.(Kültürel Alan)
6-Yerli malı kullanımına önem verildi. Kapitülasyonların etkisi azaltılmaya çalışılmıştır. (Ekonomik Alan)
7- Ordu ve donanmanın subay ihtiyacını karşılamak amacıyla Deniz ve Kara Mühendishanesi’ni geliştirdi. (Askeri Alan)
8- Nizam-ı Cedit ordusundan rahatsız olan yeniçeriler Kabakçı Mustafa önderliğinde isyan ederek III.Selim’i tahttan indirdiler.
II.MAHMUT DÖNEMİ YENİLİKLERİ:1-Sultan II. Mahmud, tımar sisteminin bozulmasından sonra asker ve vergi toplama işini üstlenen ve zamanla bölgelerinde güç kazanan toprak sahibi âyanlarla Sened-i İttifak’ı imzalamıştır(1808). Bu sözleşme ile Osmanlı tarihinde ilk kez bir padişah yönettiği insanlara vergi ve askerlik konularında tavizler vermiştir. Bu senet sultanın iktidar gücünü kısıtlamıştır.
2-II. Mahmud Dönemi’nde, bozulan ve devlete zarar veren Yeniçeri Ocağı kaldırılmıştır. Yerine “Asakir-i Mansure-i Muhammediye” adıyla yeni bir ordu kurulmuştur.(Askeri Alan). Bu olaya vakay-ı Hayriye (hayırlı olay) denir.
3-Devlet işlerinin görüşüldüğü Divan Teşkilatı’nı kaldırdı. Yerine Nazırlık (bakanlık) sistemi getirdi. (Yönetim-idari Alan)
4-Çıkarılan kanunları halka duyurmak için 1831’de TAKVİM-İ VEKAYİ adı ile ilk resmi gazete çıkarıldı. (İletişim Alanı)
5- Asker gidecek ve vergi verecek kişi sayısını belirlemek için sadece erkeklerin sayıldığı ilk nüfus sayımı yapıldı. (Sosyal Alan)
6-1839 yılında Gülhane Parkı’nda TANZİMAT FERMENI adı verilen halka çeşitli hakların verildiği ferman okunmuştur;
Herkesin mal, can, ırz, namus ve hürriyetine saygı duyulacaktır. Toplumsal
Herkes kanun önünde eşit olacaktır. Hukuksal
Herkesin gerilirine göre vergi alınacaktır. Ekonomik
Herkes askerlik yapacaktır. Sosyal
Mahkemeler açık olacak, kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak Hukuksal
Linkback: https://www.buyuknet.com/osmanli-devletinde-islahat-yenilik-hareketleri-kisa-ozet-t44841.0.html