Maçka (Rumca: Matsuka, Lazca: Maçxa), Trabzon iline bağlı bir ilçedir. Gümüşhane kara yolu üzerinde ve Trabzon'a 29 km uzaklıktadır. Denizden yüksekliği 365 metre olan ilçenin yüzölçümü 1000 km²'dir. 2009 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi göre ilçe nüfusu 25.723 kişidir.
EtimolojiMaçka adının Lazcada "şelale", "su oluğu" ve "sulu kaya" gibi anlamlara gelen Maçxa isminden türediği düşünülmektedir.
Konum
Ladin ormanlarının ağırlıkta olduğu vadilerin ortasındaki bir dere yatağına kurulmuş olan ilçe merkezi, doğal güzellikler bakımından Trabzon'un en zengin yerlerindendir. İlçe merkezine 17 km uzaklıkta bulunan ve Bizans döneminden kalma tarihî Sümela Manastırı, bölgenin ve Anadolu'nun en önemli tarihi eserleri arasında yer almaktadır.
Tamamıyla yüksek dağlardan oluşan Maçka arazisi, 2000 metreye kadar ormanlarla, daha yükseklerde ise otlaklar ve dağ bitkileri ile kaplıdır. Yayla denilen bu yüksek yerler manzarası, temiz havası ve kaynak suları ile doğal güzellikler yönünden eşsizdir. Meşhur Zigana Geçidi de buradadır.
Trabzon ilinin en yüksek noktalarından biri olan Şolma Yaylası, turizm merkezi ilan edildi. İlçe merkezine 22 km. uzaklıkta bulunan Şolma Yaylası, çam ormanları ile çevrilmiş, soğuk suyu düz çimenleri ve çeşitli kokulu çiçekleri ile görülmeye değer bir yayla konumundadır.
Maçka ilçesinde turistik değerlere sahip görülmeye değer birçok yayla vardır. Bunlardan bazıları; Kiraz Yaylası, Labazen Yaylası, Kulindağı Yaylası, Mağura Yaylası (her yıl Ağustos ayının ilk pazarı Mağura Yayla Şenliği olarak kutlanmaktadır), Figanoy Yaylası ve Lişer Yaylası'dır. Ocaklı-İspela'da yer alan Lişer Yaylası'nda her yıl 7 Temmuz günü çevre yaylalar ve köylerden gelen insanlarla "Soğuksu Şenlikleri" kutlanmaktadır.
TarihçeMaçka Trabzon İmparatorluğu sınırları içindeyken 1461'de Osmanlılar tarafından ele geçirildi. Osmanlı Devleti’nin idari reformları doğrultusunda 1867 Trabzon vilayeti kurulunca, bu vilayetin Trabzon sancağı içinde kalan Maçka, Trabzon kazasına bağlı bir nahiyeydi. Nahiyenin merkezi Cevizlik adını taşıyordu. Daha sonra Cevizlik'e de Maçka denmiştir. Nahiye statüsüne sahipken 1894 yılında Maçka’nın nüfusu 25.408 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun 12.335’i Müslüman, 12.870’i Rum, 203’ü Ermeni idi. Müslümanlar Maçka nahiyesinde azınlıktaydı ve nüfusun % 48,45’ini oluşturuyordu. Nüfusun % 51,55 Hıristiyanlardan meydana geliyordu. Rumların toplam nüfusa oranı ise, % 50,65’ti. Yol üzerinde yer aldığı için hızla gelişen Cevizlik'te 1903 yılında 31 han, 130 dükkân, 13 mağaza, 2 değirmen, 16 fırın, 2 lokanta ve 5 hotel vardı. Maçka nahiyesinde ise 35 cami, 700 kilise, 35 Müslüman mektebi, 45 Hristiyan mektebi, 155 han, 145 dükkân, 120 değirmen bulunuyordu. Maçka nahiyesi 5.100 haneden oluşuyordu.
Tarihi eserlerTurizm bakımından Doğu Karadeniz'in ve Trabzon'un en önemli ilçelerinden olan Maçka'da birçok tarihi eser bulunuyor. İlçede bulunan tarihi eserler ise şunlardır:
Sümela Manastırıİlk olarak 4. yüzyıl'da Atinalı iki keşiş tarafından mevcut bir mağarayı genişleterek yapılan kilise, 6. ve 13. yüzyıllarda da genişletilmiştir. Meryem Ana'ya ithaf edilen manastır, bir iddiaya göre ismini Rumcadaki "Panaghia sou Mela" dan (Karadağın Bakiresi) almaktadır. 1461 yılında bölgenin Osmanlı egemenliğine girmesinden sonra da faaliyetlerine devam etmiştir.
Su kemerleri, kilise ayazma, mutfak, öğrenci odaları, kütüphane, erzak depoları ve mahzenler bulunan manastırdaki frensklerin bir bölümü tahrip edilmiştir. Trabzona 47 kilometre, Maçka'ya 17 kilometre uzaklıkta Altındere Milli Parkı içinde bulunan manastıra, Trabzon Maçka Sümela arası çalışan minibüslerle kolay, güvenli ve ucuz bir şekilde yaz, kış istediğiniz an gidebilmeniz mümkün.Bu araçlar, Trabzon Liman'ı karşısında bulunan Çömlekçi Minibüs Duraklarından her 15 dakikada bir hareket etmektedir.
Vazelon ManastırıMaçka'ya 8 kilometre uzaklıkta Gümüşhane kara yolu üzerinde Kiremitli Köyü'nün çam ormanları arasında yer almaktadır. Manastırın ilk kurucusu ve yapım tarihi bilinmemektedir. Bununla birlikte bazı araştırmacılar MS 270-317 tarihleri arasında kurulduğunu belirtiyorlar. Günümüze oldukça büyük değişiklerle gelebilen manastırı, imparator I. Justinianus onartmıştır. Bugünkü görünümünde manastırın sağır duvarlı birinci katına batısına merdivenle çıkılmakta ve buradan da küçük bir hole ulaşılmaktadır.
Bu girişin iki yanındaki koridorlar ve çevresinde üçerden altı oda yer almaktadır. Son derece harap ve perişan durumdaki manastırda yalnızca yapı kalıntıları vardır. Manastır 1923 yılında terkedilmiştir. Tüm bunlara rağmen hâlen eski ihtişamının izlerini taşımaktadır. Vadi boyunca akan ırmakta kültür balıkçılıği manastıra yakın bir alanda yetiştirilmektedir. Manastıra günü birlik turlar acentelar tarafından düzenlenmektedir.
Kuştul ManastırıMaçka'nın Şimşirli köyünde bulunan manastır, vadiye hakim bir tepe üzerinde kurulmuştur. Diğer manastırlar kadar tanınmış olmamakla birlikte gelen yabancı turistlerin büyük ilgisini çekmektedir.
MahallelerAğurzanos/Kınalı Köprü: Arzonoz, Arzonos, Alikinos, Agour, Zanos
Akarsu: Larhan
Akmescit; Zanoy, Zanoi, Mantzanton
Alaçam: Konga, Kongo
Alataş: Mandiranyon, Mandranoy
Altındere: İstalita
Anayurt: Kransa, Kıransa
Ardıçlıyayla: İskopya
Arıkaya: Valena
Armağan: Kok
Atasu/Şahinkaya: Galyan, Kalíana, Galiana
Bağışlı: Konaka, Bereneia
Bahçekaya: Olasa, Ohsa
Bakımlı: Ağursa
Bakırcılar: Kizera
Barışlı: Zagena, Zakeni
Başar: İstama, Stama (4 mahallesi vardır; Raxin, Xalav, Skeria ve Kouiroukarton)
Cinali: Cinalı
Coşandere: Kosbitiyos, Kospidiyos
Ç...onak: Mesohor
Çamlıdüz: Paparaza, Paparza, Papara
Çatak: Meksila
Çayırlar: Livadia
Çeşmeler: Zenha
Çıralı/Çınarlı: Melanlı, Meli-Anton, Melanu
Dikkaya Aşağı: Zavera (2 mahallesi vardır; Dabar/Davar, Zeftil/Zeytil)
Dikkaya Yukarı: Zeftil, Zeytil
Duralı: Oksa
Ergin: Armanos
Esiroğlu: Anbela (Mahallesi; Mezera)
Gayretli: Hozari, Hozarı
Günay: Sesara, Şira
Gürgenağaç: Yanakandoz
Güzelce: Pontila
Güzelyayla: Ferğanlı, Ferganlı
Haldiyen: Kadroul
Hamsiköy/Hapsiköy/Hamseköy: Ciharlı, Tsaxar, Anton Çiharlı, Tsaxaranton, Tsaxarantton (4 mahallesi vardır; Mytikaren, Age, Sananton ve Mardita)
Hızarlı: Hozarı
Hortokop Aşağı: Agia
Işıklar: İpsori
İskalit: Skali, Skala
Kapıköy: Zouza (4 mahallesi vardır; Mourouzanton, Ampela, Kizera ve Tziaxa/Tzaha)
Kaynarca: Limli
Kırankaş: Verana, Verena
Kırantaş: Kudula, Kutula
Kiremitli: Sersa
Konaklar: Galyan Mesohor
Kozağaç: Hortokop-i Zir (Mahalleleri; Lorka, Habrea/Havrea, Moutoulou, Xasnea, Troxanton, Flareanton, Marnanton ve Tekestanton)
Köprüyanı: Sahanoy
Kumrulu: Lolengela
Kuşçu: Çipanos
Mataracı: İlaksa
Mulaka Aşağı/Sındıran: Sanogia, Sania, Sanogtanitikon, Mulaga, Mulaka, Moxoulexa
Mulaka Yukarı/Yaylabaşı
Mudanya: Mountantos
Ocaklı/Hava: İspela (Mahallesi; Kostordos)
Oğulağaç: Kadrul, Kodroul, Haldiyan
Ormanüstü: Kusera
Ormaniçi: Kodila, Kotila
Ortaköy: Hordokop, Hortokop-i Vusta, Orta Hortokop
Öğütlü: Guryeni
Örnekalan: Magura, Mağura
Sakızlı: Muhacena
Sevinç: Soldoy
Sukenarı: Hamurya
Şimşirli: Kostoulantôn, Kuştul
Taşalan: Mesailli, Misailanton
Temelli: Partiyos, Pipat
Üçgedik: Boğoç, Zavil
Yazılıtaş: Yanandoz
Yazlık: Livera
Yemişli: Kutala
Yerlice: Yeri
Yeşilyurt: Hacevera
Yeşilyurt Yukarı: Sivoy
Yukarıköy: Hortokop-i Bala
Yüzüncü Yıl: Vasiloy
Zaferli: Zerfili, Zelfiri
Zabria/Zavria
Zanoy: Zanoi
Zigana: Zygana
Zilma
Kaynak: Wikipedia
Linkback: https://www.buyuknet.com/macka-tarihcesi-t41517.0.html