Kuran Harflerinin Sıfat-ı Lâzıme ve ÂrızalarıHARFLERİN SIFAT-I LÂZIME ve ÂRIZALARI
SIFATI LAZIMELER
Harflerin sıfat-ı lazımeleri 44 veya daha fazladır. Fakat okuyucu için mühim ve meşhur olanları 19 tanedir. Harflerden ayrılmayan sıfatlar harflerden ayrılınca ortada harf diye bir şey kalmaz bunlara sıfat-ı zâtiye ve sıfat-ı vâcibe de denir.
SIFATLAR: Harfte meydana gelen yumuşaklık ve sertlik zayıflık ve kuvvetlilik azlık ve çokluk uzunluk ve kısalık v.b. şeyler sıfatlar ile bilinir.
SIFATLARIN FAYDASI: Sıfatların üç faydası vardır.
1. Mahreçleri bir olan harflerin birbirlerinden ayrılmasına yararlar.
Mesela mahreçleri bir olan ( طا ) ( دال ) ( ت ) harfleri sıfatları sebebiyle birbirinden temyiz edilebilirler.
2. Harflerin kuvvetlisini zayıfından ayırma imkânını sağlarlar. Böylece harflerin hangisinin diğerine idgam edilip edilemeyeceği bu husus ile ortaya çıkar.
3. Mahreçleri ayrı olan harflerin telaffuzunda güzellik meydana getirirler.
SIFATI LAZIMELER
ZID SIFATLAR MÜNFERİD SIFATLAR
1 Cehr (Aşikar) 1 Galgale (Harfin sesinin mahreçte titreşmesi)
2 Hems (Gizli) 2 Safir (Islık)
3 Şiddet (Şiddetli) 3 Gunne (Genizden gelen ses)
4 Rehvet (Yumuşak) 4 Tefeşşi (Fısıltı)
5 Beyniyye (İkisinin ortası) 5 Liyn (Yumuşak)
6 İsti'la (Dilin yükselmesi) 6 İstidale (Uzun olma)
7 İstif'ale (Dilin alçalması) 7 Tekrir (Tekrar)
8 İtbak (Sesin ağzın kubbesine varması) 8 İnhiraf (Lisanın öne meyli)
9 İnfitah (Sesin düz olması)
10 İzlak (Dilin kolay kayması)
11 İsmat (Lisanın kayması)
1. CEHR :
Harf hareke ile okunduğu zaman nefes akmayıp sesin aşikâre olarak çıkmasına denir.
Harfleri hems harflerinin maadasıdır.
2. HEMS :
Harf hareke ile okunduğunda nefes alarak sesin çıkmasıdır. Harfleri ( فَخَثَّه شَخْصُ سَكَتْ ).
Cehr ve Hems sıfatları birbirine zıttır. Bir harfin mechüre ve mehmüse olduğunu bilmek için harekeli olarak üç veya daha ziyade okunur. Mesela: ( ق ق ق ) bu okuma esnasında nefes akarsa mehmüse akmazsa şu misalde olduğu gibi mechüredir. Misal: ( ك ك ك ) gibi.
3. ŞİDDET :
Harfin sükûn ile okunmasında sesin asla akmamasıdır. ( اَخِدْ قَدٍ بَكَتْ ) kuvvetli bir sıfattır.
4. REHAVET :
Harfin sükûn ile okunmasında sesin tamamı ve kemali ile akmasıdır. Harfleri şiddet ve beyniyyenin maadasıdır. Zayıf bir sıfattır.
5. BEYNİYYE :
Sesin kemali ile akması ve akmaması arasında bir haldir.Harfleri: ( لِنْ عُمَرْ ). Bu son üç sıfat birbirine zıttır. Ses akan yerde nefes akar. Cehr harflerinden kendisinde rehavet sıfatı bulunanlarda ise nefes sesten az akar. Kendisinde hem hems ve hem de rehavet bulunanlarda ise nefes sesten ziyade akar.
( ك - ت ) harflerinde ise hems ve şiddet sıfatları vardır. Bunlarda ses ve nefes evvela bir anda habs olur. Sonra mahreçleri ve çok nefes zayıf sesle çıkar.
Bu üç sıfatın birbirinden farkı:
• Şiddet harfi olanlarda ( ج ) üzerinde vakıf yapsak ses harekesiz ve habsolunmuş oluf sakin harfi med etmek mümkün olmaz. ( اَنْحَخْ )
• Rehavet harflerinden olan ( ش ) harfi üzerinde dursak ses habsolmaz akar. ( اَلْبَطَشْ ) sakin harfi med etmek mümkündür.
• Beyniyye harflerinden olan ( ل ) üzerine vakf etsek ses ne rehavet harflerinden olduğu gibi akar ne de şiddet harflerinde olduğu gibi habs olur. Orta bir halde olur. ( اَلْحَلْ )
6. İSTÎLÂ :
Harf okunduğunda dilin üst damağa kalkmasıdır. Kalkan yer dilin arka tarafıdır. ( خُصَّ ضَغْطٍ قِظْ )
7. İSTİF'ALE (İNHİFAZ) :
İsti'lânın zıddıdır. Harf okunduğunda dilin dilin üst damağa kalkmamasıdır. Harfleri hurufu isti'lanın maadasıdır.
8. İTBAK :
Harf okunduğunda dilin üst damağa kapanmasıdır. Kapanan yer dilin ortasıdır.
Harfleri ( ص – ض – ط - ظ ) dir.
9. İNFİTAH :
İtbak sıfatının zıddıdır. Harf okunduğunda dilin üst damağa kapanmamasıdır. Kapanmayan yer dilin ortasıdır. İtbak harflerinin maadası harflere mahsustur.
10. İZLAK :
Lugatta kolaylık ve sürat manasınadır. Istılahı ise harfin telaffuzunda dilin seri olmasına denir. Harfleri altı tanedir. (فَرَّ مِنْ لُبٍّ )
ll. İSMAT :
İzlak sıfatının zıddıdır. Lugatta men etmek manasına gelir. Harflerinin telaffuzunda zorluk vardır. (Telaffuzda dilin zorlanmasına denir.) Harfleri izlak harflerinden geriye kalanlardır.
12. GALGALE :
Cehr ve şiddet sıfatlarının birleşmesinden meydana gelenbir sıfattır.Bu iki sıfat kuvvetli sıfat olduklarından haklarını vermek iki sese muhtaçtır. Şiddet sesin akmasını cehir nefesin akmasına manidir. İşte bu buluşmanın zorluğundan galgale meydana gelir. ( قُطْبُ جَدٍ )
13. SAFİR :
Harfin sesinin ıslık sesine benzemesidir. Harfleri: ( ص - س - ز ). Kuvvetli bir sıfattır.
14. GUNNE :
Çıkış yeri geniz olan ve harfin sesinin genizden gelmesine denir ( م - ن )harflerin şeddeli hallerinde vacip olur.
15. TEFEŞŞÎ :
Harf okunduğunda sesin ağız içinde dağılıp ( ظا ) 'yı muceme mahrecine kadar uzamasına denir.
( ش ) harfine mahsustur.
16. LÎN :
Bu sıfatın harfleri sakin olarak okunduğu zaman harfin mahreçten çıkarken kolayca söylenebilir olmasına denir. Harfleri iki tanedir: ( و - ى ).
17.İSTİDÂLE :
Harfin sesinin uzamasına denir. ( ض ) Harfine mahsustur. ( ض ) harfinin sesi mahrecinin evvelinde lam harfinin mahrecine kadar uzar. Uzatmanın ölçüsü bir elif miktarıdır kuvvetli bir sıfattır.
18. TEKRİR :
Harfin telaffuzunda dilin sürçmesine denir. ( ر ) harfine mahsustur. Dilin ucu üst ön damağa yapışıp damakdan ayrılmadan sürçmesi ile çıkar. Damaktan ayrılarak sürçmesi ile tekririn izharı hatadır.
19. İNHİRAF :
Lugatta meyletmek ve bir tarafa eğilmek manasınadır. Istılahta ise harfin telaffuzunda o harfin dil ucuna veya dil arkasına doğru meylinin bulunmasına denir.İki harfi vardır : ( ل - ر ). Bunlardan ( ل ) harfinin sesinde olan meyil dil ucuna doğru ( ر ) harfinin sesinde olan meyil dil arkasına doğrudur.
SIFATI ÂRIZALAR
Bu türlü sıfatların harfin zatından ayrılması mümkündür. Çünkü sıfat-ı ârızaların harften ayrılması hâlinde harf denilen şey ortadan kalkıp yok olmaz. Bunun tağyîrine de lahn-ı hafî denir. Çünkü harfin aslını değiştirip bozmaktır. 11 kısım olup şunlardır:
1. Tefhîm
2. Terkîk
3. İdğâm
4. İhfâ
5. İzhâr
6. İklâb
7. Medd
8. Vakıf
9. Sekte
10. Hareke
11. Sükû
n
alıntıdır
Bu konu size aitse lütfen iletişimden bize ulaşınLinkback: https://www.buyuknet.com/kuran-harflerinin-sifati-lazime-ve-arizalari-t33982.0.html