İstiklal Marşı 10 kıta, İstiklal Marşı 10 Kıtası açıklaması

İstiklal marşı 10 kıtası ve açıklaması anlamı

İstiklal Marşı - Birinci Kıtanın Açıklaması

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Önce kıt’anın ifâdesini kelime kelime düz cümleye çevirelim. Birinci kıt’a, bir nazım birimi olarak altı cümleyi barındırıyor: 1.cümle: Korkma. 2. cümle: Yurdumun üstünde tüten son ocak sönmedikçe bu şafaklarda yüzen al sancak sönmez. 3. cümle: O benim milletimin yıldızıdır. 4. cümle: Parlayacak. 5. cümle: O benimdir. 6. cümle: O, ancak benim milletimindir. Bu altı cümle, Türkiye Türkçesi’nin günlük konuşma dili içinde düşünüldüğü ve yaşanan tarihî şartlar değerlendirildiği zaman daha kolay anlaşılacaktır: Büyük Türk milleti, korkma! Bir şafak vakti güneşi gibi göklerde süzülen ay yıldızlı bayrak, Türk milletinin son âilesinde yanan son ocak sönmeden, göklerden inmeyecektir. Anadolu’da tek bir Türk kalsa, devlet ve vatan kurtulacak; al sancak, Türk milletinin bir yıldızı olarak hep parlayacaktır. Bayrağa kimse göz dikemez; o benim ve benim milletimindir. İstiklâl Marşı’nın ilk mısralarında bayrağa hitap etmesi, çok mânidardır. Bayrak, istiklâli ve hürriyeti temsil eden en önemli remizlerden biridir. Her ülke ve her devlet, bayrağı ile anılır. Bu sembol, milleti ve devleti ile bölünmez bütünlüğün, bağımsızlık ve özgürlük zemininde sağlanmasına bir işârettir.

Türk bayrağı, atalarımızın kanlarını temsil eden kırmızı renk ile tabiata karşı gücümüze işâret eden hilâl ve yıldızdan oluşmuş bir bütünlüktür. Bu bayrağın meydana gelişi, binlerce yılın birikimidir. Asırların ilim ve irfanı, Türk an’anesi ve İslâm inancı, şehitlerimizin kanları ve ordumuzun kahramanlığı ile birleşmiş. Türk milletinin medeniyet anlayışını temsil makamında kırmızı zemin üstüne hilâl ve yıldız sembolleri, atalarımız tarafından bayrak olarak düşünülmüş.

“Korkma” hitâbı, tarihî kayıtlarda en çok tartışılan kelimelerden biri olmuştur. Hem vezninin müşterek oluşu hem de “korkma”, “çatma” kelimeleri ile Fuzûlî’nin Su Kasîdesi’ndeki “saçma” hitabıyla başlamasına telmih etmesi, bu kelimenin edebî mâzî ile uygunluk taşıdığını da gösterir. Metnin yazıldığı tarihî şartlar ise, halkın nasıl bir panik içinde olduğunu gerçekçi bir bakışla gözler önüne serer. Hiç şüphesiz “korkma” hitâbı, Türk milletine güven vermek, cesaretini pekiştirmek, tarihte yaşadığı kahramanlıklara ulaştırmak isteğinin samimi bir yansımasıdır.

Türk milletine korkma denir mi? Türk milleti korkar mı? Bu soruların cevabını, Kurtuluş Harbi’nin o tehlikeli dönemlerinde yaşadıklarımızı düşünerek bulabiliriz. Biz biliriz ki Türk milleti korkmaz; ancak, vatanı tehlikeye girince çok büyük bir üzüntü ve endişe duyar. Medeniyetimizi, bilim ve teknik ile yenileyemediğimiz için, atalarımız kadar çalışkan ve gayretli olmadığımız için, koca Türk medeniyetinin geldiği Osmanlı döneminin son yılları, büyük kargaşalar ve çok kötü yenilgiler devridir. İstanbul’daki yöneticilerimiz, devletin İstanbul’dan değil Anadolu’dan kurtulması gerektiğini düşünmüşler. Aydınlarımız, bir halk hareketi olmadan mahvolacağımızı anlamışlar. Devlet adamlarımız, Mustafa Kemâl Paşa ile birçok genç subayımızı Anadolu’ya göndermişler. Milletimizin kahramanlığına inanan, gönlü İslâm ateşi ile yanan ve cumhuriyeti kurmaya azimli Anadolu halkı, başta Mustafa Kemâl olmak üzere ordumuza destek vermiş, savaşa hazırlanmıştır. Samsun’dan Amasya, Sivas, Erzurum, Ankara... gibi merkezleri gezen Mustafa Kemâl Paşa, Anadolu’daki askerimiz, subaylarımız ve milletimiz ile büyük bir dayanışma içinde çalışmıştır. İşgâl kuvvetleri, ordumuzun silahlarına el koymuş, Anadolu halkının fakir ve perişan bir hâle gelmesine sebep olmuştur. Bu şartlar içinde, Ankara’da meclis kurulmuş, hâkimiyet, saray ve padişahtan alınarak meclis yoluyla millete devredilmiştir. Cenâb-ı Hakkın yardımıyla, milletimizin fedakâr gayretleriyle, şehitlerimizin kanıyla Türk vatanı, büyük bir mücadeleye girmiştir.

Mehmet Âkif, ünlü Balıkesir Paşa Camii’ndeki (Şubat 1920) konuşmasından sonra İstanbul’a dönmüş ve Alemdağı güzergâhı üzerinden İnebolu’ya, oradan Ankara’ya ulaşmıştır. Ankara’dan Konya’ya ve sonra Kastamonu’ya giderek, halkı, Anadolu’da kurulan hükümete bağlanmaya çağırmıştır. 25 Kânun-ı evvel.1336 / 25. Aralık. 1920’de yeniden Ankara’ya dönen Âkif, birinci mecliste Burdur milletvekili olarak çalışmıştır. İşte bu vazife devam ederken 17.Şubat.1921’de İstiklâl Marşı’nı yazmış ve metin 12.Mart.1921’de Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilmiştir. Bu tarihte savaş devam etmektedir. Top sesleri, Polatlı yakınlarından duyulmakta; Ankara ve Türk halkı sıkıntı içinde, merakla beklemektedir. Büyük taarruz henüz yapılmamış; düşman orduları denize dökülmemiştir. Ordu silahsız, mühimmatsız, yiyeceksiz bir hâldedir. Moraller bozuktur. Anadolu, cumhuriyet, din, ırz, namus... tehlikededir. Bu şartlar altında “Korkma” hitâbı, çok gereklidir.

İstiklâl Marşı, gerçek hayatla iç içe olduğu gibi, tabiatla ve kozmik unsurlarla da bir bütünlük içindedir. Daha ilk kıt’ada hayâllerin tabiatla nasıl bütünleştiğine şahit oluruz. Sabah vakti, gökyüzü, hilâl, yıldız, Türk ailesi (ocak) ve Türk milleti, bu kıt’anın muhtevasını örer.

Milletin son ferdi şehid olmadan, son ocağı, son evi sönmeden bayrak inmez! Gökte yıldızın, şafakta hilâlin dalgalanması gibi Türk bayrağı, sonsuza dek dalgalanacaktır. Sabah vakti, geleneksel medeniyetlerin anlayışına göre, kutlu bir zamandır. Hem erkenden kalkıp bu dünyada işlerimizi düzenli ve verimli bir şekilde yapmaya başlamamızı temsil eder ve hem de şafakla birlikte Yüce Yaratıcı’nın birliğine imanı kuvvetlendirir. Dünya ve ukbâ ideallerine bir remiz olan şafak vakti, vatan ve bayrak kavramları ile bir başka ilâhî hüviyete bürünür. Metnin ilk mısralarında zaman birimi olarak sabah vaktinin seçilmesi tesâdüf değildir. Gecenin karanlığı, vatanımızın sıkıntılarını temsil eder ve kurtuluş, bayrağımız ile birlikte düşünüldüğünde bir şafak vakti güneşin doğuşu gibi algılanacaktır. Tabiat ve kozmik unsurların alegorisi ile çizilen bu tablo, ressamlara vereceği ilham ile birlikte düşünüldüğünde, gayet estetik ve bir o kadar da gerçekçi bir kompozisyona sebep olur.

Sabah, güneş, ay, gök gibi tabiat unsurları, Türk milleti ve Türk Bayrağı ile birleştirildiğinde, vatanımızın ve milletimizin, varlık plânında bütün dünyanın en önemli muhataplarından biri olduğu gerçeği ortaya çıkar. Türk milleti hesaba katılmadan bu dünyada hiçbir millet, hiçbir devlet, bir tasarrufta bulunamaz. Tabiata muhatap olan Türk milleti, bu kara günlerden kurtulup, aydınlık günlere ulaşacaktır. Mehmet Âkif’in mısraları, savaştan sonrasını basîret gözü ile gören bir aydının erken müjdesi olarak kabul edilmiştir. Bu müjde, aynı zamanda bir tarihî hakîkatin de göstergesidir. Türk milleti, tarihin pek çok karanlık dönemini, alnının akı ile kapatmış ve zor durumlardan kurtulmuştur. Yine kurtulacaktır.

İstiklâl Marşı metninin ilk kıt’asındaki muhtevâ yoğunluğu, birkaç satıra sığacak birikimlerden değildir. Burada ancak temsilî meseleler anlatılabilir. Muhtevâ yorumu için diğer kıt’aları da hesaba katarak, genel yorumlara ulaşmak gerekir. Birinci kıt’ada, sancak / ocak / parlayacak / ancak: -cak hecesi, üç harf benzeşmesi ile zengin kâfiyedir. Sancak, isim; ocak, isim; parlayacak, çekimli bir fiil; ancak, edattır. Birinci ve sonuncu mısralardaki kâfiyeleniş, zengin kâfiyenin, tunç kâfiye sayılan cinsindendir. Birinci, üçüncü ve dördüncü mısralardaki kâfiyelenişten evvel zikredilen “-a-” sesleri, kâfiye âhengini pekiştirir. Kâfiyedeki âhenk, geçmişte mukayyed kâfiye olarak bilinen bir sağlamlığa ulaşır.

İstiklâl Marşı, klâsik edebî sanatlar ile donatılmış, söylendiği çağın gerçek hayatını anlatan bir şiir olarak pek çok edebî sanatın kullanıldığı eşsiz bir manzûm örgüdür. On kıt’asında birden sehl-i mümtenî bulunur ki bu sözlerin söylenmesi kolay zannedilir, basit bir ifadede kolaycık söylendiği hissedilir ama incelenince hele bir nazîre yazmaya kalkılınca her mısraın sanatlı, her cümlenin üzerinde çok düşünülmüş olduğu görülür. Yine şiirin tamamında îcaz denilen bir teknik vardır ki, az sözle çok şey anlatmak sanatıdır.

Birinci dörtlük, edebî sanatların iç içe girmiş biçimiyle en yoğun kullanıldığı kıt’alardan biridir. Bu dört mısrada ondan fazla edebî sanat vardır.

1. “Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak”. Korkma hitâbı, nidâ sanatına sebep olur.

2. “Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak”: “Al sancak” kelime grubu, sönmez fiiline bağlandığı için bayrak yerine kullanılan al sancak [= lamba, ocak, ateş] ilgisi ile düşünülmüştür. Yanan veya ışık kaynağı olarak parlayan bir kelime kullanılmamış, bayrak da denmemiş, onun yerine al sancak kullanılmıştır. Kapalı istiâre sanatı ortaya çıkmıştır; aynı zamanda “dalgalanan al sancak” yerine “yüzen al sancak” ifâdesi kullanılması da “al sancak” kelime grubuna bağlanan ikinci bir istiâreye sebeptir. Bir üçüncü kullanım ise, bayrak kelimesi yerine al sancak kelimesinin kullanımı, bayrağın söylenmeyip onun renginin söylenmesi mecâz-ı mürsel sanatını düşündürür.

3. “Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak”. Sönmez kelimesi, yok olmaz anlamında kullanılmıştır. Al sancağın sönmesi, onun artık istiklâli temsil edememesi demektir. Kapalı istiâre sanatı kullanılmıştır. “Bir ateş gibi yanan al sancak”; “Bir ocak gibi / bir güneş gibi parlayan al sancak” ifâdeleri söylenmemiş, onun olumsuzu “sönmez” kelimesi ile ortaya konmuştur.

4. “Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak”. Yüzen kelimesi, “dalgalanan” sıfat fiili yerine kullanılmıştır. Al sancağın bir gemi veya bir insan gibi denizde yüzmesi hayâl edilmiştir.

“Dalgalanan al sancak” yerine “yüzen al sancak” ifâdesi, kapalı istiareye sebeptir. Çünkü benzetmenin ilgisi (yüzen) söylenmiş ama anlamda kuvvetli olan (yüzen) gemi veya (yüzen) insan gibi kelimeler zikredilmemiş onun yerine onlara benzetilen “al sancak” ve “yüzen” ifâdeleri kullanılmıştır. Kapalı istiâre böylece ortaya çıkmış olur.

5. “Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak”. Şafak, denize benzetilmiş; “şafak” kelimesi, deniz kelimesi yerine kullanılmıştır; zira şafakta yüzülmez. Denizde, gölde, ırmakta, derede, havuzda yüzülür. Anlam bakımından kuvvetli olan ve “yüzülen yer” anlamındaki (meselâ) deniz gibi bir kelime söylenmediği için “şafak” kelimesinde de bir kapalı istiâre ilgisi düşünülmelidir.

6. “Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak”. Şafak ve al sancak kelimeleri, sabah vakti şafakta doğan güneş gibi bayrağın dalgalanmasını düşündürür.

Burada güneş-bayrak alâkası kurulur. Anlam bakımından kuvvetli olan güneş söylenmediği ve al sancak zikredildiği için, bu sancağın şafakta ortaya çıkması kapalı istiâre sanatına sebep olur.

7. “Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak”. Birinci mısra ile anlam ilgisi bulunan
“sönmeden” kelimesi, ocağın sönmesi ve evin yıkılması anlamlarının her ikisini de düşündürür ama asıl anlatılmak istenen uzak anlam dairesindeki
“evin yok olması, yıkılması, evdeki ağız tadının, düzenin bozulması” anlamı kastedilmiştir. Tevriye ve kinâye anlam daireleri söz konusudur. Akla gelen anlamlardan biri mecaz biri gerçek anlam olduğuna göre burada kinâye sanatı kullanıldığı hükmü daha makuldür.

8. “Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak”. Ocak kelimesi, Türk âilesini, âilenin oturduğu evi kasteder. Evin bir parçası veya âilenin bir özelliği söylenmiştir; âile veya ev kelimesi söylenmemiştir. Parça bütün ilişkisiyle veya bir özelliğin söylenip o özelliğe sahip kelimenin söylenmemesiyle mecâz-ı mürsel yapılmıştır.

9. “Sön-”, “o benim”, “milletimin” kelimeleri birden fazla kullanılmıştır. Anlamda vurgu ve söyleyişte âhenk meydana getiren bu tekrarlarda tekrir sanatı söz konusudur.

10. “O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak”. Bayrak ve yıldız alâkası kurulmuş; bayrak, yıldıza benzetilmiştir. “Yıldız gibi parlayan bayrak” anlamı hatırlatılmış; “gibi” ve “bayrak” kelimeleri kullanılmamış; “yıldız” ve “parlamak” kelimeleri kullanılmıştır. Anlam bakımından kuvvetli olan kelime söylenmiş ve o kelimenin anlam ilgisi, benzetme yönü (parlamak) belirtilmiştir. Açık istiâre sanatı düşünülmelidir.

11. Bir insanın veya topluluğunun “yıldızının parlaması”, “ocağının sönmesi” asırlardır deyim olarak kullanılmakta, özlü sözler içinde bir kelâm-ı kibar mâhiyeti taşımaktadır. Bu yüzden, anlamı bir deyim, tâbir veya mesel ile anlatmak demek olan irsâl-i mesel sanatı ortaya çıkmaktadır.

12. “O benimdir, o benim milletimindir ancak” mısraında ifâdenin yarısında hem anlamın yönü hem de sahip olan öznenin kendisi değişmiştir. İlk ifadede al sancak, şairin iken, burada bir anlam kuvvetlendirmesine gidilmiş ve al sancağa sahip olan öznenin “millet” olduğu ifade edilmiştir. Bu yön değiştirmede iltifat sanatı düşünülebilir.

13. Kıt’anın tamamında farklı tenasüp gurupları kurulabilir: Sancak, ocak, yurt, millet; şafak, yıldız, parlamak kelimeleri bu gruplara örnektir.

14. Sönmek-tütmek kelimelerinde birbirinin zıttı anlamlar muhafaza edildiği için, bu iki kelimenin bir mısrada kullanılmasında tezat sanatı düşünülebilir.

---

istiklal marşı kısa açıklaması



Linkback: https://www.buyuknet.com/istiklal-marsi-10-kita-istiklal-marsi-10-kitasi-aciklamasi-t46557.0.html

İstiklal Marşı 10 Kıta kıtası  İstiklal Marşı - Üçüncü Kıtanın Açıklaması

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım;
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner aşarım;
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Bu kıt’adaki mısraları düz cümlelere çevirince on cümle tertibi ortaya çıkar. Bunların önemli bir kısmı birleşik cümledir: 1. Ben ezelden beridir hür yaşadım. 2. Hür yaşarım. 3. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? 4. Şaşarım. 5. Kükremiş sel gibiyim. 6. Bendimi çiğnerim. 7. Aşarım. 8. Yırtarım dağları. 9. Enginlere sığmam. 10. Taşarım.

Ben, zamanın başladığı andan beri hür yaşadım, hür yaşarım. Beni esir edecek, bana zincir vurmayı isteyecek insan bir çılgın, bir delidir. Ben ona şaşarım çünkü kimse bana zincir vuramaz. Aslan gibi kükreyen sellere benzerim. Bu seli hiçbir bend sınırlayamaz. Ben bütün engelleri çiğner, aşarım. Dağları yırtarım, engin derinliklere sığmaz, taşarım.

Heyecan unsurunun hâkim olduğu ilk üç kıt’ada, kısa cümleler ile şiddeti gitgide artan bir duygu yoğunluğu görüyoruz. İfâdenin anlatım tutumunda, haklı insanların hem heyecanı, hem de şaşkınlığı hissedilmektedir. Soru cümlelerinin çokluğu ve olumlu düz cümle ile anlatılamayacak heyecan ifâdeleri, haklı insanın ruh hâline bir işârettir ve haksızlığa tepkinin bir derecesini anlatır. Böylece bu kıt’anın karakteristiği ve diğer kıt’aların heyecan dozundaki yüksekliği, bir nebze olsun ifâde edilmiş olur.

Târih ve tabiatın, bir milletin kahramanlığına şahit tutulması, istiklâl mücadelemize dâhil olan tarih ve tabiat temlerinin heyecan unsurlarına vesile olması, ayrıca dikkate şâyan bir durumdur. Kâfiyeler yine mukayyeddir. yaşarım / şaşarım / aşarım / taşarım: Ses tekrarı ve ses benzeşmesi “aşarım” sesleri ile kurulmaktadır. İlk akla gelen kâfiye yapısı, “-aşa-” sesleri ile zengin olarak inşâ edilmiştir. Yaygın kâfiye çözümüne göre kelime köklerine gidilerek yaşa-, şaş-, aş-, taşfiilleri ile düşünülürse dört kelimede ortak olan kullanım, “rım” sesleridir. -r, geniş zaman eki; -ı, yardımcı ünlü; -m, birinci tekil şahıs ekidir. Bu yaygın kabule göre -rım sesleri, redif yoluyla kâfiyelenmiştir.

Ancak bu kıt’ayı, kâfiye ile değil, redif ile âhenge bağlamak hükmünde bir zayıflık olacaktır. “yaş “ kökünden, -a isimden fiil yapma eki ile türetilen “yaşamak” fiili “yaşarım” çekimli kullanımıyla diğer üç kelimenin ortak yapısına (fiil + ar + ı + m) uyum sağlamış, böylece “aşarım” hecelerindeki 6 sesin tekrarı ve benzeşmesi, kuvvetli bir âhenk yapısı oluşturmuştur. Bu yapı sadece redifli yapılar grubuna giremez; zira 6 ses tekrarının altısı da redif değildir. Eğer “-aşa-” sesleri kâfiye sayılırsa, birinci -aseslerinin son üç mısradaki kullanımlarında bir redif ihtimâli, “-aşa-” seslerinin zengin kâfiye özelliğini zayıflatacaktır. Kelimelerdeki ikinci “a”ları ek sayarak onları redif olarak kabul etsek; ve kâfiyeyi “aş” harflerinden yolu çıkarak tam kâfiye olarak tespit etsek ilk mısradaki “-a” isimden fiil yapım ekinin fonksiyonu, bu kabûlü çürütecektir. Belki mesele sadece bir isimlendirme problemidir ama yaygın isimlendirmenin bozulması, değişmesi, müşterek terimleşmeyi zaafa uğratacağı için, isimlendirmede çok dikkatli olunmalıdır. Bu gibi örneklerle de görüldüğü üzere, son asırlardaki kâfiye yapılanmasının çözümünde kullandığımız (yarım, tam, zengin, tunç, redifli, cinaslı) kâfiyeleniş isimlendirmesi, eksiktir; son asırlar içinde görülen şiirlerimizi bütünüyle ihtiva etmemektedir. Veya kâfiyelerin tanımında bir eksiklik söz konusudur. İstiklâl Marşımızın kâfiyelenişi bile, görüldüğü gibi, eldeki yaygın sisteme göre çözülemiyor. Eldeki sistemle çözmeyi denediğimizde, 6 seslik çok kuvvetli bir sistemi, iki yahut üç sese indirerek, kâfiye hükmünde bir zayıflık oluşuyor. Öyleyse, divan edebiyatındaki revî sistemi ile modern şiirimizin örneklerinden hâsıl olacak yeni sistemler terkip edilmeli ve ihtiyaca cevap veren bir kâfiye çözümü bulunmalıdır.

Bu kıt’ada, edebî sanatlardaki yoğunluk devam eder.

1. “Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım” mısraında, Orta-Asya’dan başlayıp Anadolu’ya varıncaya kadar hür yaşamış, istiklâline düşkün Türk milletinin kahramanlıklarına işâretle telmih sanatı kullanılmıştır.

2. Bu kıt’ada baştan sona kadar kullanılan “ben” zamiri, hem şairin şahsını hem de milleti ifâde etmektedir. İki anlam da, kıt’a için geçerlidir ama asıl vurgulanan anlam Türk milletidir. Tevriye düşünülebilir. Aslında tevil ve günümüzdeki anlamıyla az bir yorumla, bu sanatın istihdam karakterli bir tevriye olduğunu söyleyebiliriz. Âkif’in rûhu ve şahsı hesap edilirse, bu vasıflar İstiklâl Marşı şairi için de geçerlidir; Türk milletinin târihî ve mânevî şahsiyeti için de geçerlidir. Bu istihdamın metinde delâleti yoktur ama Âkif’in biyografisinde bu bilgi bulunabilir.

3. “Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım”. “Çılgın” kelimesi, “Çılgın gibi hareket eden düşman askeri/ordusu” olarak düşünüldüğünde açık istiâre sanatının varlığına sebeptir.

4. “Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım”. “Zincir vurmak”, “esir etmek” demektir. Dolaylı bir anlatımla, esâret hâlini, onun bir sembolü kabul edilen “zincir vurmak” deyimi temsil eder. Bu kullanış, mecâz-ı mürsel sanatının örneklerindendir.

5. “Hangi çılgın bana zincir vuracakmış?...”. Soru sorulmuş cevap istenmemiş, beklenmemiş, soru anlamlı bir cümlenin olumsuz anlamına karar verilmiş. Önce istifham sanatı akla gelir. “Hangi çılgın bana zincir vuracakmış?” cümlesi, “Hiç kimse bana zincir vuramaz”, cümlesine eşittir.

6. “Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner aşarım”. “Kükremiş sel” sıfat tamlamasında iç içe girmiş birkaç sanattan söz edilebilir. “Kükremiş sel gibi olan insan/millet” ibâresinde teşbih yapılmıştır. Sel’in kükremesi, sel-aslan ilişkisi yoluyla, aslan kelimesi kullanılmadığı için kapalı istiâre kullanımını ortaya çıkarır.

7. “Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım”. Dağların yırtılması, mısradaki mübâlağa sanatına işaret eder. “Taşarım”, bir evvelki beyitte bulunan istiârenin devamıdır. Dağların yırtılması, az bir zorlamayla Ergenekon Destanı içindeki, demir dağlarının aşılmasına telmih edilebilir.

8. Birinci, ikinci ve üçüncü kıt’adaki hitâbın yönü bakımından, üç kıt’ada birden kullanılan iltifat sanatıdır ki, hitabın yönü muhataptan muhataba, muhataptan gâibe çevrilir ve fiillerin sigaları (kipleri) her seferinde değişikliğe uğrar. Sözün hitâbı, marşın birinci kıt’ası Türk milletine, ikinci kıt’ası Türk Bayrağı’na ve üçüncü kıt’ası da şairin kendisine yönelmiştir. Bu hitaplar sırasında fiillerin çatıları, kipleri ve dolayısıyla muhatapları değişir.

İstiklal Marşı 10 Kıta kıtası - İstiklal Marşı - Beşinci Kıtanın Açıklaması

---

Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.
Doğacaktır sana va'dettiği günler Hak'kın;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın.

---

Bu kıt'a, yine bir hitap cümlesi ile başlar. Bu ve diğer cümleler şöyle tespit edilebilir: 1. Arkadaş. 2. Yurduma alçakları uğratma sakın. 3. Siper et gövdeni. 4. Bu hayâsızca akın dursun. 5. Hakk'ın sana vaat ettiği günler doğacaktır. 6. Kim bilir? 7. Belki yarın, belki yarından da yakın (bir zamanda doğacaktır).

Bu sözler başlı başına bir vecize ve irsâl-i mesel olarak yıllardır aydınlarımız tarafından kullanılmaktadır. Arkadaş diye hitap edilen, Türk milletinin her bir ferdi, özellikle Türk Askeri Mehmetçik'tir. Mehmetçiğe şehit olma teklifi yapılmaktadır. Bir evvelki kıt'ada bahsi geçen çelik zırhlı duvarlarla gelen Batılı düşman silahlarına gövdeyi siper etmek, ölmek, şehit olmak demektir. Bu sesleniş, Mustafa Kemâl Atatürk'ün “Ben size savaşmayı değil ölmeyi emrediyorum!” hitâbına çok yakın bir söyleyiştir. Hak'kın va'dettiği gün, vatanın kurtulması, milletin selâmet bulması ve askerimizin şehit olarak cennete kavuşmasıdır. “Belki yarın, belki yarından da yakın” ifâdesi, haklı dâvâsı olan güvenilir bir ferdin sözü kıvamında çok güven verici, askeri cesâretlendirici bir sözdür.

Mısra sonlarındaki “sakın / akın / Hak'kın / yakın” kelimelerinin son hecelerinde bulunan “-kın” harfleri, zengin kâfiye oluşturur. Bu zenginlik, dört kelimenin bulunan ilk hecelerinde bulunan “-a-” sesleriyle daha da kuvvetlendirilir. Kâfiye çözümünde “akın” seslerinin zengin kâfiyeden de kuvvetli bir mukayyed kâfiye oluşturduğu görülür; ancak “Hak'kın” kelimesinde, Arapça bir kuralın ortaya çıktığı ve “k” harfinin, kelime, ünlü ile başlayan bir ek aldığı zaman, ikileştiği görülür. Bu kural, müzikalitede bulunan “akın” tekrarını, üç darbe ile sürdürmekte, dört darbeye çıkışı önlemektedir. Kâfiye “-kın” sesleridir diyenler, bu konuda var olan kuralı yürütmektedirler ve ma'zurdurlar. Ancak bu engel, estetik açıdan kötü mü olmuştur, iyi mi olmuştur? Bunu ölçemeden, monotonluğu kırmak konusunda bir değişimin farklı bir tad verdiğini düşünmeden, dört seslik bir benzeşmeyi, üç sese indirgeyen bir sistemin yeterli olduğundan bahsedilemez.

Kıt'anın edebî sanatları için şu tespitleri yapabiliriz:

1. “Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın”. Arkadaş hitâbında ve “sakın” ünleminde pekiştirici bir biçimde nidâ sanatı görülmektedir. “Arkadaş” kelimesi, hem bir insan hem de Türk Ordusu'nun bir askeri, bir savaşçısıdır. Arkadaş kelimesi ile Türk Ordusu'na seslenen şair, nidâ sanatı içinde mecâz-ı mürsel diyebileceğimiz bir anlam sanatı oluşturmuştur.

2. “Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın”. “Bir hayâsız akın gibi ortaya çıkan düşman saldırısı” hayâlinde, anlam bakımından kuvvetli olan “hayâsızca akın” söylenmiş, “düşmanın hücûmu, saldırısı” söylenmemiştir. Açık istiâre yapılmıştır.

3. “Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın”. Yaratıcı'nın söz verdiği günler, Kur'ân-ı Kerîm'de inananlara va'd edilen müjdelerdir. Kur'ân-ı Kerîm'in inananlara zafer sözü verdiği âyetler ile bu müjdelerini hatırlatmak telmih sanatı ile izah edilebilir.

4. “Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın”. “Belki” ve “yarın” kelimelerinin tekrarı, tekrir sanatına işâret eder.

5. “Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın! / Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın / Doğacaktır sana va'dettiği günler Hak'kın / Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Dört mısraın arka arkaya bir kahramanlık hitâbı üslûbunda ve özellikle kalın ünlüler ve sert ünsüzler ile orduya savaş teşviki içinde söylenmesiyle cezâlet sanatı ortaya çıkmıştır. Bu söyleyiş, ilk mısraın üslûbunda daha belirgindir.

İstiklal Marşı - Yedinci Kıtanın Açıklaması

---

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Şüheda fışkıracak, toprağı sıksan şüheda!
Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda,
Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

---

Kıt’adaki ifâdeleri, üç cümlede toplayabiliriz: 1. Bu cennet vatan uğruna kim feda olmaz? (Herkes olur). 2. Toprağı sıksan içinden şehitler fışkırır. 3. Hüdâ, canımı ve bütün sevdiklerimi alsa da beni bu dünyada vatanımdan ayrı yapmasın. Bu kıt’ada, vatan kavramının yorumu devam ediyor. Şehitlik, her Türk’ün dileği olmuş, toprağın her köşesinden şehitler gömülmüş. Bu hayâlde, bir mübalağanın herkes tarafından kabul edilen doğal bir anlama transfer edildiği görülür. Şehitler, vatanlarını, kendi nefislerine tercih etmektedirler.

“feda / şüheda / Hüda / cüda” kelimelerindeki “da” seslerinde, iki harf benzeştiği için bu örgüye tam kâfiye diyebiliriz. Şüheda, Hüda, cüda kelimeleri, kendi arasında “-ü-” sesi ile âhengi kuvvetlendirmektedir. Aynı pekiştirme, feda, şüheda arasında “-e-” sesi ile yapılır.

Kıt’ada, istifham, teşbih, mübalağa, tekrir sanatları kullanılmıştır.

1. “Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?” mısraında soru sorulmuş, cevap beklenmemiş, soru içinde olumsuz cevabın verilmesini engelleyen bir hüküm ifâde edilmiştir. İstifham sanatı. Cennet vatan ifâdesinde teşbih-i beliğ tekrar edilmiştir.

2. “Şüheda fışkıracak, toprağı sıksan şüheda” mısraı, mübalağa sanatının en tabiî örneklerinden biridir. Müslüman Türk milleti için, vatan topraklarının her karışında şehit kanı olması, toprağın içinden şehitlerin fışkıracak gibi durması, doğaldır, normaldir, doğrudur. Bu mısra ve bu sanatla, Mehmet Âkif’in, halkı çok iyi tanıdığı ve onlar gibi inandığı ortaya çıkmaktadır. İfâdenin doğallığına bir sebep de Âkif’in inançlarındaki samimiyetidir. Şüheda tekrarı, tekrir sanatını ortaya çıkarır.

İstiklal Marşı - Dokuzuncu Kıtanın Açıklaması

---

O zaman vecdile bin secde eder varsa taşım;
Her cerîhamdan, İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,
Fışkırır rûh-i mücerret gibi yerden na’şım;
O zaman yükselerek arşa değer belki başım!

---

Bir evvelki kıt’ada konuşan insan ile dokuzuncu kıt’adaki insanın şehit olduğunu anlıyoruz. Yurdumun üstünde ezanlar Müslümanlığa şehadet ederken, düşman eli yurdumuzu çiğneyemezken şehitlerin mezar taşları bir vecd, bir coşku ile bin secde eder. Her yaramdan kanlı yaşlarım boşanır ve soyut bir ruh gibi topraktan na’şımız çıkar. Yurdumuz emin ellerde olursa o zaman başımız yükselir, arşa değer. Melekler gibi kusursuz, ihtiyaçsız, cennette huzur içinde yaşarız. Tek vatanımız kurtulsun.

“taşım / yaşım / na’şım / başım” kelimelerinde “-aş” sesi tam kâfiye, birinci teklik şahıs iyelik eki ve onu kelimeye bağlayan “-ı-” yardımcı ünlüsünden mürekkep “-ım” hecesi ise, rediftir. Dört mısrada da aynı kâfiye yapı sistemi geçerlidir.

Dokuzuncu kıt’ada, aşağıdaki sanatlar kullanılmıştır:

1. “O zaman vecdile bin secde eder varsa taşım”. Bir evvelki kıt’ada başlayan rûhun konuşması devam etmektedir. Bu sefer asker şehid olmuş ve onun rûhu konuşmaya başlamıştır. Taş, mezar taşı demektir ki yine bir mecâz-ı mürsel kullanımı görülür. Taşın secde etmesi, mübalağa sanatına işâret eder. Yine aynı ifâdede, secde etmek insana mahsus bir davranış olduğu için teşhis sanatı söz konusudur. “İnsan gibi secde eden mezar taşı” hayalinde, insan söylenmediği için istiâre ilgisi de düşünülebilir.

2. “Fışkırır rûh-i mücerret gibi yerden na’şım”. Tecrîd olunmuş, soyutlanmış bir ruh gibi topraktan na’şın fışkırması, dört unsuru da tamam bir teşbihtir. Bu teşbihte ifâdenin gerçek anlamını düşündüğümüzde, topraktan ölülerin fışkırması resminde büyük bir abartı ile karşılaşırız, mübalağa sanatını görürüz.

3. “O zaman yükselerek arşa değer belki başım”. Şehidin topraktan çıkıp maddî vücûduyla yükselerek başının arşa değmesi, bir evvelki tablonun devamı olan bir mübalağadır. Üçüncü ve dördünce mısraların ikisinde birden, kıyamet günü mezarlardan kalkma inancına telmih vardır.