1- RUBAİ
Dört dizelik nazım şeklidir.
Kafiyelenişi çoğunlukla aaba şeklindedir. Ancak dört dizeyi de birbiri ile kafiyeli (aaaa) olan rubaîler de vardır.
Şairler rubaîlerde mahlas kullanmaz.
Kendine özgü 24 kalıbı vardır.
Rubaîlerin özel aruz kalıpları vardır.
Rubaîlerde şairler genel olarak hikmet taşıyan düşün-celerini, dünya görüşlerini rindâne tavırlarını, maddî ve manevî aşk anlayışlarını dile getirirler.
Rubaîlerde tek bir düşüncenin en kısa yoldan, en yoğun bir şekilde anlatılması gerekir. Bu bakımdan dizeler arasında tam bir anlam uyumu vardır.
Rubaînin en kuvvetli dizesi üçüncü dizedir.
Rubaî, İran edebiyatında doğmuş, oradan Türk ve Arap edebiyatlarına geçmiştir.
Bu türün en büyük şairi Ömer Hayyam'dır.
Türk edebiyatında ise Azmizâde Haletî (XVII. yüzyıl) rubaî yazmayı meslek hâline getirmiştir. Son dönemde bu türün en başarılı son temsilcisi Yahya Kemal'dir.
Rubai Örneği:
Kimdir ki gamında nâle vü zâr etmez
Derdin sana nâle ile izhâr etmez
Feryadına hiç kimsenin yetmezsin
Feryâd ki feryâd sana kâr etmez
Fuzulî2- Tuyuğ (Tuyuk)
Bir dörtlükten meydana gelen bir nazım şeklidir.
Rubaîye benzer.
Kafiyeleniş şekli de onun gibi aaxa şeklindedir.
Aruz vezninin yalnız fâ'ilâtün/ fâ'ilâtün /fâ'ilün kalıbı ile yazılır.
Tuyuğ sadece Türklerin kullandığı bir nazım şeklidir.
Halk edebiyatındaki maninin karşılığı olarak klâsik şiire geçmesinden meydana geldiği söylenebilir. Mânide olduğu gibi tuyuğlarda da genellikle cinaslı kafiye kullanılır.
Şairler, bu nazım şekli ile rubaîlerde olduğu gibi dünya görüşlerini, dinî tasavvufî düşüncelerini dile getirmişlerdir.
Konu sınırlaması yoktur.
Edebiyatımızda Kadı Burhaneddin, tuyuğ şairi olarak isim yapmıştır.
Tuyuğ Örneği:
Gözü cân esrütmeğe hammâr imiş
Kaşı gönül yıkmağa mi'mâr imiş
Diledim hâlim ki gözüne diyem
Turfa budur gözleri bîmâr imiş
Kadı Burhanettin
Linkback: https://www.buyuknet.com/dortluklerle-kurulan-nazim-bicimleri-t43346.0.html